Bardzo aktywne biologicznie promieniowanie UV-B, powodujące oparzenia skóry, jest w znacznej części pochłaniane przez warstwę ozonową w stratosferze (tylko kilka procent dociera do powierzchni ziemi).
Natomiast promieniowanie UV-A, w znikomym stopniu osłabiane przez atmosferę, wnika głębiej w skórę i wpływa na system immunologiczny.
Światło widzialne to część promieniowania, na którą reaguje siatkówka oka w procesie widzenia. Dla człowieka promieniowanie to zawiera się w zakresie długości fal co najmniej 380-780 nm.
Promieniowanie podczerwone (infrared radiation, IR) stanowią fale o długości od 760 nm do 1 mm. Dzieli się je na 3 pasma: IR-A o długości 760-1400 nm, IR-B (1400-3000 nm) i IR-C (od 3000 nm do 1 mm).
W jaki sposób poszczególne rodzaje promieniowania słonecznego oddziałują na skórę?
UVB dociera do zewnętrznej warstwy naskórka i odpowiada za:
- oparzenia
- rumień
- wytwarzanie melaniny (barwnika wywołującego opaleniznę)
UVA przenika do skóry właściwej i powoduje:
- fotostarzenie się skóry
- degradację włókien kolagenu i elastyny
- fotodermatozy i alergie posłoneczne
- zaburzenia pigmentacji (przebarwienia i plamy barwnikowe)
- rozwój nowotworów skóry
INFRARED (IR) dociera do głębokich warstw skóry i odpowiada za:
- miejscowe przegrzewanie skóry
- fotostarzenie się skóry
- powstawanie reakcji zapalnych
- degradację włókien kolagenu i elastyny
- promieniowanie to wzmacnia efekty działania promieniowania UVA i UVB
Jakie są konsekwencje niekontrolowanego wzrostu temperatury skóry?
- Zwiększa stężenie enzymu, który rozkłada włókna kolagenu i elastyny, czyli przyspiesza starzenie się skóry
- Wzmaga przepływ krwi w naczyniach krwionośnych w efekcie prowadząc do uszkodzenia naczyń i powstawania trwałych teleangiektazji
- Zwiększa skłonność do powstawania reakcji zapalnych
Czemu zapobiegają preparaty z filtrami UV?
- Przebarwieniom skóry
- Pogrubieniu warstwy rogowej i ziarnistej naskórka
- Powstawaniu nowotworów
- Degradacji włókien kolagenowych
- Przyspieszonemu starzeniu się skóry
Czy stosowanie filtrów UVA/UVB może spowodować niedobory witaminy D w organizmie?
Nie. Jest to mit. Brak udokumentowanych badań świadczących o niedoborach witaminy D związanych ze stosowaniem kremów z filtrami. Żaden krem, nawet z największym SPF, nie zapewnia 100-procentowej bariery przed promieniami słonecznymi. Jeżeli dotrze do skóry tylko 1 proc. całego promieniowania podczas kilkugodzinnego przebywania na słońcu, to jest to wystarczająca dawka do wytworzenia odpowiedniej ilości witaminy D.
W jaki sposób prawidłowo stosować filtry ochronne?
- 15-30 minut przed ekspozycją na słońce. To minimum niezbędne do stworzenia odpowiedniego filmu ochronnego
- Nakładać grubo, solidnie, 2 mg/cm kw. Ponownie należy zastosować filtr po kąpieli lub jeśli bardzo się spocimy
- Wodoodporny filtr powinien być ponownie nałożony po 40-, 80-minutowej kąpieli
- Szczególnie należy chronić uszy, skórę głowy bez włosów, kark.
- Na co dzień należy stosować kremy miejskie – tzw. city blockers
Jakie są najczęstsze błędy w stosowaniu preparatów przeciwsłonecznych?
- Stosowanie filtrów tylko w te dni, kiedy zamierzamy długo przebywać na słońcu, traktując filtr wyłącznie jako zabezpieczenie przed oparzeniem skóry
- Niestosowanie na co dzień tzw. filtrów miejskich, jako ochrony przed przedwczesnym starzeniem się skóry
- Nieprawidłowa aplikacja – nakładanie zbyt cienkiej warstwy preparatu
- Nieponawianie aplikacji w ciągu dnia lub po wyjściu z wody
Dlaczego minimalną ochroną skóry jest SPF 15?
Preparaty UV powyżej SPF 15 zapewniają ponad 90-proc. ochronę przeciw promieniowaniu UVB, natomiast SPF 50 blisko 100-procentowe zabezpieczenie. Zalecana, podstawowa ochrona przeciwsłoneczna w klimacie umiarkowanym, czyli np. w Polsce, przy skórze normalnej to SPF 15, natomiast w klimacie gorącym, np. we Włoszech czy w Egipcie, dla tego samego typu skóry to już SPF 30.
Ile należy nakładać kosmetyku ochronnego?
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem Światowej Organizacji Zdrowia podkreśliła znaczenie związku między właściwym nanoszeniem produktów UV a skutecznością współczynnika ochrony przeciwsłonecznej. Istotne jest szczególnie powtórne nakładanie kosmetyku po kąpieli i wycieraniu ciała ręcznikiem oraz stosowanie go w odpowiedniej ilości. Żeby filtr był skuteczny, na całe ciało należy nałożyć około 36 mg preparatu (6 łyżeczek). Jeśli zastosujemy połowę wymaganej ilości, stopień ochrony znacznie się zmniejszy – uzyskamy tylko 1/4 lub nawet 1/8 tego, co podaje opis na opakowaniu. Np. jeśli nałożymy 1 mg/cm kw. kremu SPF 60, otrzymamy ochronę równą SPF około 8.
Materiały zebrane i opracowane na podstawie wykładu prof. dr hab. Joanny Narbutt oraz materiałów Instytutu Badawczo-Rozwojowego marki Dermedic
